Kuş Gözlem Nedir?
Basit ekipmanlarla her yerde ve neredeyse her koşulda gerçekleştirebileceğiniz bir etkinlik diyebiliriz. Adından da belli olduğu üzere ister yürüyerek ister oturarak etrafınızda gördüğünüz, duyduğunuz kuşları kaydettiğiniz basit bir hobi. Tabii hobi olarak yapılan bu etkinlik aslında bilime de kendi alanında büyük katkı sağlıyor. Gördüğümüz kuşların sayı, cinsiyet, üreme kodu gibi bilgilerini kaydettiğimizde bu alanda yapılan akademik çalışmalara da katkı sağlayabiliriz. Bu açıdan da vatandaş bilimi gibi bir tanımı da var diyebiliriz. Eğer sizin de doğaya merakınız varsa ve yürüyüş yapmayı seviyorsanız kolayca kuş gözlemci olabilirsiniz.
Kuş Gözlem Nasıl Yapılır? Nereden Başlanır?
Doğaya ilgi gibi ön şartları hallettikten sonra bir de 10×50 dürbününüz varsa (yoksa da önemli değil ama olsa güzel olur) hemen başlayabiliriz. Öncelikle benim ve birçok kuş gözlemcinin kullandığı uygulama olan Merlin Bird ID uygulamasının büyük faydası var. Buradan Western Palearctic (Türkiye ve Avrupa’daki kuş türlerini kapsayan coğrafi alan) paketini indiriyoruz. Daha sonra uygulama üzerinden bulunduğumuz bölgede o tarihte hangi kuş türlerinin olduğunu görebiliyoruz ve ayrıca seslerini de dinleyebiliyoruz. Ses dinlemek kuş gözlem için çok önemli. Çünkü çoğu zaman önce kuşun sesini duyuyoruz ve ona göre gözlemeye çalışıyoruz. Hatta tecrübeli gözlemciler sesten de tür tayini yapıyor. Bu yüzden seslere göre türleri ayırt etmeyi öğrenmek büyük bir avantaj. Benim de kuş gözlemde kendi başıma ilerleme kaynağım seslerin farklılıklarını algılayabilmek oldu. Etrafta değişik bir kuş sesi duyduğumda kaydettim ve daha sonra o bölgede yaygın olan türlerin seslerini dinleyip karşılaştırarak kuşların sesini öğrendim. Ses çalışılabilecek en önemli site ise xeno-canto.org. Dünyadan tüm kuş gözlemcilerin tür tür ses kaydı attığı ve depoladığı önemli bir veri tabanı. Çoğu kuş gözlemci tür tayininde kararsız kaldığında bu siteden o türlerin seslerini karşılaştırarak karar vermeye çalışır. Ama başlangıç aşamasında çok da tercih edilen bir site değil. Bir diğer önemli site ise trakus.org. Burası da Türkiyede kaydedilmiş tüm kuşların fotoğraflarını ve bunlar hakkında bazı bilgiler bulabileceğiniz önemli bir site.
Türkiye’de toplam kuş türü yaklaşık olarak 491 civarında. (Türk Kuş Kayıt Komitesi, 2021). Her gün yeni kuş türleri kaydedilebildiği için bu sayı değişebilir. ODTÜ’de ise şu ana kadar toplam 249 tür görüldü. 2019 ekim ayında bu sayı 245ti. Yani Türkiye’de görülen kuşların yarısını ODTÜ sınırları içinde görebilirsiniz! Şehrin ortasında doğal yaşam alanı sınırlandırılmış bir alan için mükemmel bir sayı bu. Tabi 249 türün hepsini de aynı zamanda görmek mümkün değil. Bu sayı dönem dönem değişkenlik gösteriyor. Göç dönemlerinde sayı artmakla birlikte kampüs için sürpriz olan türleri de görmek mümkün. Göç dönemi dediğimiz dönem ise ilkbahar ve sonbahar ayları oluyor. Bu dönemdeki türler çok kalmıyor ve diğer ülkelere göç ediyorlar.
Biz Nasıl Yaptık?
Normalde kuş gözlem için gözlem yaptığınız sayı biraz önemli olabiliyor. Çünkü kalabalık olunca çıkarılan ses de artıyor ve kuşlar kaçıyor. Bolu’daki gözlemimizde ufak gruplara bölündüğümüzde daha çok kuş görebildik. Orman çok yoğun olduğundan kuşları görmek zordu. Daha çok sesten tür tayini yaptık. Sabah vaktinde ilk olarak bahçe tırmaşık kuşunu gördük. İspinozlar ise şarkılarıyla bizi hiç yalnız bırakmadılar. Karatavuk, ökse ardıcı, sıvacı, florya, leş kargası ve kızılgerdan ise Bolu’daki gözlemimizin diğer türleriydi.
